Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego (PSD2) ma szansę doprowadzić do istotnych zmian na rynku usług finansowych w kierunku otwartej bankowości. Nowe przepisy mogą zmienić nie tylko przyzwyczajenia polskich konsumentów, ale także strukturę całego rynku. Zdaniem 41 proc. przedstawicieli banków w pierwszym roku po wdrożeniu PSD2 ich główną konkurencją będą inne banki, jednak w perspektywie 3 lat banki najbardziej obawiają się konkurencji ze strony firm technologicznych (32 proc.) i tzw. GAFA (Google, Apple, Facebook, Amazon) – 53 proc. Równocześnie ponad 60 proc. ankietowanych konsumentów w Polsce wskazuje, że pomimo wejścia w życie nowych regulacji, nie przekaże innym podmiotom historii transakcji, nawet w zamian za lepiej dopasowaną ofertę finansową – wynika z najnowszego raportu KPMG i Związku Banków Polskich.
Otwarta bankowość to szeroki termin obejmujący procesy, technologie i związane z nimi usługi oraz produkty, mające jeden wspólny mianownik – wszystkie są oparte na otwartych interfejsach programistycznych (ang. Open API – Application Programming Interface). Umożliwiają one dostęp do niektórych danych gromadzonych przez banki, dzięki czemu pozostałe firmy mogą tworzyć nowe produkty i usługi. W konsekwencji, z biegiem czasu wokół banków utworzy się ekosystem podmiotów oferujących nowe rozwiązania finansowe dla klientów.

Polacy najbardziej ufają bankom

Z badania przeprowadzonego przez firmę doradczą KPMG we współpracy ze Związkiem Banków Polskich wynika, że pomimo dużego stopnia otwartości na nowe technologie w obszarze finansów, Polacy podchodzą sceptycznie i nieufnie do nowych podmiotów, które mogłyby świadczyć usługi finansowe.
Relatywnie wysokim zaufaniem na tle konkurencji cieszą się banki, którym ufa 41 proc. ankietowanych respondentów. Na drugim miejscu jest Google (38 proc.), a następnie Facebook (22 proc.). Aż 1/3 respondentów nie ufa żadnemu podmiotowi z wymienionych w ankiecie.
Poziom zaufania do danego podmiotu czy firmy znajduje odzwierciedlenie w deklarowanej chęci korzystania z usług finansowych. Najwięcej bo 76 proc. badanych Polaków skorzystałoby z oferty banków. Usługi finansowe technologicznych gigantów, jak Google czy Facebook wybrałoby odpowiednio 27 i 19 proc. Podobny procent respondentów skorzystałby z usług finansowych świadczonych przez firmy telekomunikacyjne (21 proc.) i banki spółdzielcze (20 proc.).

Na pytanie, którym instytucjom Polacy najchętniej powierzyliby swoje pieniądze blisko 80 proc. wskazało banki. Banki spółdzielcze, które znalazły się na drugim miejscu, wskazało 20 proc. konsumentów. W obu przypadkach nie bez znaczenia jest świadomość kontroli KNF, a także ochrona środków przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Podczas korzystania z usług finansowych jednym z najważniejszych aspektów, na który zwracają klienci, jest bezpieczeństwo. W opinii większości respondentów (72 proc.) bezpieczeństwo świadczonych usług gwarantują banki. 23 proc. badanych za bezpieczne uważa banki spółdzielcze, 16 proc. firmę Google, a 10 proc. firmy telekomunikacyjne.

Polacy niechętni do udostępniania historii transakcji bankowych

Z badania przeprowadzonego przez KPMG we współpracy z ZBP wśród polskich konsumentów wynika, że pomimo możliwości otrzymania indywidualnie dobranej oferty finansowej, niemal 3 na 4 respondentów nie udostępniłoby danych dostępowych (login i hasło) do konta bankowego żadnemu z wymienionych podmiotów. Jedynie 16 proc. w tym przypadku zaufałoby bankom. Pozostałe instytucje i firmy technologiczne mogłyby liczyć na te informacje od mniej niż 5 proc. konsumentów. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku dostępu do historii transakcji bankowych, których nie chciałoby udostępnić aż 6 na 10 respondentów. 29 proc. konsumentów zaufałoby bankom, a 8 proc. bankom spółdzielczym.

W związku z wejściem w życie nowego prawa dopuszczającego nowoczesne formy płatności jedynie co czwarta osoba jest skłonna przekazać podmiotowi licencjonowanemu na terenie Unii Europejskiej dane dotyczące historii transakcji w celu uzyskania znaczących korzyści (np. niższej ceny usługi). Aż 21 proc. nie ma zdania na ten temat, a 54 proc. nie zamierza udostępniać historii.

Porównując wyniki odpowiedzi na pytanie o udostępnienie historii transakcji podmiotom w ogóle oraz podmiotom licencjonowanym, warto zwrócić uwagę na spore znaczenie określenia „licencjonowany”, które ma wpływ na postrzeganie instytucji przez Polaków. Takim podmiotom konsumenci chętniej udostępniają informacje o swoich transakcjach. Świadomość, że podmiot podlega regulacjom i nadzorowi, bezpośrednio wpływa na jego możliwości biznesowe – mówi Andrzej Gałkowski, partner, szef zespołu doradztwa dla sektora bankowego w KPMG w Polsce.

PSD2 przyczyni się do istotnych zmian w sektorze finansowym w Polsce

Nowe przepisy związane z implementacją dyrektywy PSD2 stanowią zarówno szansę, jak i wyzwanie dla banków, które będą musiały stawić czoła rosnącej konkurencji ze strony nie tylko innych banków, ale również firm technologicznych – nowych graczy na rynku finansowym. To także możliwość dla firm spoza sektora bankowego, które nie planowały dotychczas wyjścia do klientów z usługami finansowymi. PSD2 może potencjalnie otworzyć przed nimi nowe możliwości i sposoby obsługi swoich klientów.

Chociaż większość ankietowanych przedstawicieli banków i firm postrzega regulacje jako dość uciążliwe, wymuszające wprowadzanie zmian, ponad jedna trzecia widzi w nich również szansę na rozwój biznesu. Ponad 40 proc. przedstawicieli banków twierdzi, że nowe przepisy związane ze zmianami w obszarze bankowości będą szansą dla ich instytucji. Przedstawiciele banków spółdzielczych podchodzą do zmian z większym pesymizmem – aż 44 proc. respondentów zatrudnionych w tych instytucjach uważa, że PSD2 będzie zagrożeniem dla ich biznesu.

Połowa przedstawicieli banków spółdzielczych oraz blisko 60 proc. ankietowanych zatrudnionych w bankach uważa, że wejście w życie PSD2 przyczyni się znacząco do zmian w sektorze finansowym. Duży wpływ nowych przepisów na zmiany w branży przewiduje również ponad 80 proc. przedstawicieli firm-dostawców usług płatniczych, należących do tzw. grupy TPP (ang. Third Party Provider). Respondenci w większości uważają, że wprowadzenie nowych wymogów zmieni obraz bankowości, jaką znamy dziś, jednakże nie będzie to rewolucyjna zmiana, lecz stopniowy rozwój.

Dla 84 proc. respondentów badania wdrożenie PSD2 na polskim rynku spowoduje rozwój nowych, innowacyjnych usług i produktów finansowych. Taką opinię podziela blisko 80 proc. przedstawicieli banków oraz 69 proc. zatrudnionych w bankach spółdzielczych. Jeszcze większy optymizm widać m.in. wśród instytucji płatniczych, firm technologicznych, izb rozliczeniowych oraz platform e-commerce. Z tej grupy aż 96 proc. osób zgodziło się, że wdrożenie PSD2 na polskim rynku będzie krokiem w stronę innowacyjności.

Prognozowana rosnąca rola gigantów technologicznych na rynku usług finansowych

Przedsiębiorstwa są świadome nadchodzących zmian związanych z wprowadzeniem nowych zasad PSD2, a tym samym wpływu nowej dyrektywy na rozwój lub zmiany u konkurencji. W krótkim okresie, do 1 roku po wprowadzeniu dyrektywy, ankietowani obawiają się konkurencji głównie ze strony banków (36 proc.). Natomiast w perspektywie 2–3 lat po wprowadzeniu PSD2, ankietowani w mniejszym stopniu obawiają się rosnącej konkurencji ze strony banków, a spodziewają się zwiększonej konkurencji ze strony firm technologicznych (40 proc.) oraz ze strony GAFA (32 proc.).

Dyrektywa PSD2 umożliwi firmom spoza sektora bankowego świadczenie usług finansowych, a w konsekwencji przejęcie klientów, których dotychczas obsługiwały tylko banki. Sama możliwość nie oznacza naturalnie, że taka sytuacja będzie miała miejsce, niemniej według 68 proc. respondentów badania banki mogą utracić pewne relacje z klientami na rzecz innych przedsiębiorstw oferujących usługi w zakresie finansowania. Respondenci w długim okresie przewidują wzrost udziału międzynarodowych gigantów technologicznych (tzw. GAFA) w rynku usług finansowych po wprowadzeniu dyrektywy PSD2. Ponad połowa badanych (53 proc.) obawia się wejścia na rynek podmiotów, które wcześniej nie były na nim obecne.

Banki przygotowują się do nowych regulacji

W badaniu KPMG, przeprowadzonym we współpracy ze Związkiem Banków Polskich, blisko 90 proc. ankietowanych zatrudnionych w bankach potwierdziło, że w ich organizacjach toczą się prace nad interfejsem API. Dodatkowo według 56 proc. z nich trwają również prace nad dostosowaniem infrastruktury IT. 

Wdrożenie dyrektywy PSD2 w bankach i droga w kierunku Open Bankingu będzie odbywać się w czterech etapach, które mogą się wzajemnie przenikać. W pierwszym etapie, który trwa obecnie, większość banków koncentruje się na wdrożeniu interfejsów API oraz kwestiach zgodności. W drugim etapie banki będą poszukiwały sposobów „monetyzacji” możliwości, jakie daje dyrektywa PSD2, w tym oferowanie tzw. usług premium. Trzeci etap to przyjęcie przez banki aktywnej roli gracza AISP / PISP poprzez kreowanie nowych produktów i usług na bazie własnych produktów oraz tych oferowanych przez podmioty trzecie w celu dostarczenia spersonalizowanych usług dla klientów. Czwarty etap to oparty o analitykę danych bank-as-a-service. Poszczególne etapy będą wymagały od banków zmian w modelach biznesowych i operacyjnych, co pozwala przypuszczać, że cyfrowa transformacja banków dopiero się rozpoczęła – mówi Michał Podgajny, dyrektor w dziale usług doradczych, Open Banking Lead w KPMG w Polsce.

Obawy o większe ryzyko ujawnienia tajemnicy i zwiększoną liczbę cyberataków

Wdrożenie dyrektywy PSD2 jest źródłem obaw wśród banków o bezpieczeństwo danych. W badaniu KPMG i ZBP 44 proc. przedstawicieli banków wskazało, że obawia się wycieku danych swoich klientów w związku z ich udostępnieniem podmiotom trzecim. Jednocześnie aż 56 proc. respondentów z banków uważa, że podmioty trzecie nie będą w stanie chronić danych klientów tak dobrze jak banki. Część ankietowanych obawia się również, że włączenie pośredników do obiegu danych znacznie zwiększy ryzyko wystąpienia ataków hakerskich – aż 3/4 firm (banki, banki spółdzielcze, TPP) wskazuje na możliwość większej liczby cyberataków po wdrożeniu PSD2.

Blisko 40 proc. ankietowanych firm jako największe ryzyko związane z dyrektywą PSD2 wskazało ujawnienie tajemnicy bankowej/tajemnicy płatniczej (np. kradzież tożsamości, przekazanie historii transakcji). Natomiast co trzeci badany obawia się odpowiedzialności finansowej np. odszkodowań za nieautoryzaowane transakcje.

PolishAPI najpopularniejszym standardem w Polsce

Z przeprowadzonego badania wynika, że aż 9 na 10 ankietowanych uważa, że w związku z wdrożeniem PSD2 potrzebna jest standaryzacja API (ang. Application Programming Interface – interfejs programowania aplikacji). Standaryzacja wspiera spójne podejście do najważniejszego tematu, czyli cyberbezpieczeństwa i bez jej wdrożenia benefity otwartej bankowości będą trudne do osiągnięcia. Aż 83 proc. respondentów jako standard API, który zamierzają wdrożyć wskazuje PolishAPI. Znacznie mniej popularne są własne standardy.

Wszelkie nowości i zmiany budzą obawy, to naturalne. Jakiś czas temu podjęliśmy działania, mające na celu oswojenie tej sytuacji i nadanie bezpiecznego kształtu komunikacji między podmiotami rynku płatniczego po wejściu w życie PSD2. Inicjatywa standaryzacyjna PolishAPI, wyjątkowe na tle europejskiego rynku przedsięwzięcie, od samego początku skupiła banki i niebankowe instytucje płatnicze, przyszłych TPP oraz inne podmioty sektora. Cieszy nas bardzo wyraźne wsparcie dla standardu PolishAPI, bo tak można zinterpretować odpowiedzi udzielone na pytanie o planowany sposób wdrożenia interfejsu przez banki – mówi Maciej Kostro, lider projektu PolishAPI w Związku Banków Polskich.

PSD2 i Open Banking – nowe możliwości biznesowe

Spośród różnych obszarów, w których dyrektywa PSD2 otworzy nowe możliwości biznesowe, firmy i banki widzą największy potencjał w obszarze usług opartych na analizie danych (75 proc.), finansach osobistych, np. prowadzenie budżetu domowego (64 proc.) oraz nowych produktach płatniczych (54 proc.). Z kolei wśród konkretnych możliwości biznesowych najczęściej wymieniane są cross-sell i up-sell produktów i usług (71 proc.), pozyskanie nowych klientów (67 proc.), a także możliwość wprowadzenia nowych produktów i usług (61 proc.).

Raport w wersji elektronicznej można pobrać ze strony kpmg.pl i zbp.pl